Pedoman Mau-Gol

Livro ida ne’e  sai refrensi ba jerasaun foun nebe mak Nankari iha Timor Laran tomak atu hare no banati tuir. Wainhira halo kultura rumah iha suku mauggol nia laran no   Livro ida ne,e  konkorda hosi ketua adat suku Mau-gol  nian iha Tepa.
NARAN ASSINATURA
Ketua Adat Suku Mau-Gol
Mario Belo De Assis (……………………….)
Vice Ketua Adat Suku Maugol
Gaspar Gomcalves (……………………….)
Bak
Sofia Belo (……………………….)
Rosa Belo (……………………….)

HAKEREK HOSI
 VICENTE DA SILVA, LIC.ECO


















IMPORTANTE
Parte 1 :
Hahu Halo Uma Mauggol
Parte 2: Oto Deu Noh
Mauggol Uma Boot
Mauggol Lalgomo
Mauggol Buigel
Parte 3 : Mauggol Nia Inan Ho Aman
Parte 4 : Mauggol Nia Dil 4
Parte 5 : Maugol Nia Aiba Sira
Parte 6 : Direitu Atu Lori Ketua Adat
Parte 7 :Hasai Hosi Uma Mauggol  Ba Ukun Rai Seluk
Parte 8 : Konaba Be’e Lulik
Parte 9 : Konaba Kakaluk
Parte 10 : Lalia Gisian Gie
Parte : 11 : Prosesu Sira Nebe Mak Foin Tama Uma
Parte 12 :  Lulik Sira Iha Uma Laran, Hatun No Hasae Fali
Parte 13. Hola Feto No Hola Mane
Parte 14. Inagurasaun suku maugol iha tepa
                                              PARTE II
ISPLIKASAUN  KADA ASSUNTU NEBE MAK MENCIONA  IHA LETEN NE’E.

PARTE 1 :

HAHU HALO UMA MAUGGOL IHA  TEPA
Tiu lemps…Esplika halo kompletu

PARTE 2:

OTO DEU NOH
MAUGGOL UMA BOOT
Oto  Deu No, Uma Lisan  Seogatal Deu Op
Oto  Deu No, Uma Lisan  Seogatal Buigel
Oto  Deu No, Uma Lisan  Seogatal Deu Ebi
Oto  Deu No, Uma Lisan  Murobul Deu Masak
Oto  Deu No, Uma Lisan  Murobul Deu Mual
Oto  Deu No Uma Lisan  Asigol Deu Masak
Oto  Deu No Uma Lisan  Talogol Mual
Oto  Deu No Uma Lisan  Talogol Esen
Oto  Deu No Uma Lisan  Asigol Deu Etan

MAUGGOL LALGOMO
Oto  Deu No Uma Lisan  Mone Sogo
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
MAUGGOL BUIGEL
OTO  DEU NO UMA LISAN  SEOGATAL BUIGEL
SEOGATAN BUIGEL
………………………..
Tiu lemos esplika halo kompletu konaba maugol Lalgo no maugol Buigel

PARTE 3 :

MAUGGOL NIA INAN HO AMAN
MAUGOL GOMO NAH, DEU…
NULAGOL > JULIANA
MONE-HISU >
MAUGOL -GOMO NAH OU HIMA FANA GONE GIE NAH
NULAGOL
HIMA MONE GONE GIE NAH
MONE-HISU
Malok sira presija atensaun didiak,wainhira ita nia Inan ho amam {I OMO MIL}, tama ita uma nain  kaer osan $.10.00 ho osan Belak mutin ida, tau hamotuk, atu fo ba ita nia Inan no Ita nia Aman
Osan belak motin rua no osan Nota $.50.00…ou tuir nia kemanpuan deit, osan belak mutin no nota ne fo ba ita nia AMAN(I OMO MONE GEGE)
Osan belak motin rua no osan Nota $.200.00…ou tuir nia kemanpuan, osan belak mutin no nota ne fo  a ita nia INAN(I OMO FANA GEGE)
Ita nia uma lisan maugol  nia inan mak uma lisan  Nulagol
Ita nia uma lisan nia aman mak Mone-Hisu




PARTE 4 :
MAUGGOL NIA DIL 4
UMA LISAN CEOGATAL DEU OP
MOROBUL DEU MASAK
TALOGOL MUAL
ASIGOL


 Uma lisan Deu op
 Umalisan Deu op,, Osan Belak Mutin Ida Ho Osan NotA $. 10.00 0U 20.00…Osan ne’e nia signifika katak atu jaga ita nia moris tomak,
Uma lisan morobul ,,,,, ,, Osan Belak Mutin Ida Ho Osan NotA $. 10.00 0U .20.00…Osan ne’e nia signifika katak atu jaga ita nia moris tomak,
Uma lisan Talogol Mual,,, ,, Osan Belak Mutin Ida Ho Osan NotA $. 10.00 0U .20.00…Osan ne’e nia signifika katak atu jaga ita nia moris tomak,
Uma lisan Asigol,,, ,, Osan Belak Mutin Ida Ho Osan NotA $. 10.00 0U .20.00…Osan ne’e nia signifika katak atu jaga ita nia moris tomak,

SEOGATAL DU OP MOROBUL MUAL



TALOGOL          ASIGOL

Biti ne’e  lulun tia ona berarti hotu ona no buat rumah nebe mak atu tama ladiak ona tanba uma laran hotu ona.
Tiu lemos halo kompletu ba ???????????????


PARTE 5 :

MAUGOL NIA AIBA SIRA
UMA LISAN MAU-GOL NIA AIBA MAK :
UMA LISAN SILIBAU
UMA LISAN TALA-GATAL
TALOGOL
Molok aiba sira tama ita uma nain sira prepara uluk tais tolu,Tais feto ida no Tais mane Rua.
Ita nia Aiba mak Uma lisan Silibau
Ita nia Aiba mak Uma lisan Tala-Gatal
Talogol
Isplika iha leten ne’e ???????
Ita nia Aiba mak Uma lisan Silibau( Ie Aiba atak

Ita Aiba mak Uma lisan silibau tama,ita fo fali Tais Feto ida(tais fana gege) tanba I fana nah sai ,ho rasaun ida mak ita fo fali tais feto ida ba nia.
Ita nia Aiba mak Uma lisan Tala-Gatal

Ita Aiba mak Uma lisan Talagatal tama,ita fo fali Tais Mane ida(tais Mone gege) tanba I nah go Lesu sih,ou gini adat zal  ,ho rasaun ida mak ita fo fali tais Mane ida ba nia
ITA NIA AIBA TALOGOL

Ita nia Aiba mak Uma lisan Talo-Gol tama,ita fo fali Tais Mane ida (tais Mone gege) tanba I nah Gie Hima Mone Gone   ,ho rasaun ida mak ita fo fali tais Mane ida ba nia

PARTE 6 :

DIREITU ATU LORI KETUA ADAT
MAUGOL DEU MASAK,  nia kargo mak (ukon Fana iha Aldeia Tepa), Ema hotu-hotu iha direitu Atu tur iha uma boot  ne’e ,,,,Maibe atu Moris diak iha ita nia moris presija hare nia Gerasaun atu nune moris kondisaun diak nafatin ba gerasaun no ba gerasaun no  ( atu simu kargo nudar ketua adat ema nebe mak tur iha uma boot ne’e. ou nia jerasaun mak bele simu kargo ketua adat ida ne’e  tanba nia mak iha direitu atu lori
Liafuan sira iha leten ne’e, laos atu fahe  malu, maibe nia dalan mak sai hanesan ne’e ,ita presija tetu no fo hanoin ba malu, ita atu moris diak iha suku maugol laran  tomak  e  gerasaun ba gerasaun,,,,,,,,

PARTE 7 :

HASAI HOSI UMA MAUGGOL  BA UKUN RAI SELUK
Hanesan tiu Ozorio sira ne no seluk-seluk tan
Presija atensaun didiak, wainhira sira mai buka matak malirin iha uma :
loke nanokar {oho Bibi ida)
 tama iha  uma lisan Talogol mual no tau esmola
 mai iha mapho no tau esmolah, tun mai  hamarik ih odomatan kiik no  hakruk ba  HIMA FANA HO HIMA MONE, Depois tama iha odomatan boot. Sai fali mos lao tuir dalam nebe mak premeiru hahu

PARTE 8 :

KONABA BE’E LULIK
KALAN BA KURU BE’E LULUIK IHA LUTA NIA SORING ,,,,,?
Kalan ba kuru be’e lulik, iha foho Luta nia sorin, Antes sai iha uma lori kedan Manu aman Mutin Rua no Fahi makerek oan ida, no lao tuir  dalan nebe mak avo sira uluk liu ba,,,,,,
Antes atu to’o  be’e matan lulik,,,,molok atu koa manu halo  lia ba foho lulik sira, lifuan sira mak lato,o, halo to,o ba, liafuam nebe temi sedauk to’o  halo to,o ba, ida  ne’e  hotu KOA  nebe lori iha uma,KOA iha bosok rua iha be’e matan nia leten mai, Bosok Lulik ne, signifika katak (koa manu iha ,,SUN HO SEKOL
KOA tia manu muti rua ne,hotu  Hein Fali Ba Kuru Be’e Lulik Maugol Nia
 Kalan, Jam 12,00 Horas TL, Koa Uluk Fahi Nebe Lori Iha Uma No Osan 10.Cent Nebe Mak Ita Tau Hamotuk Iha Uma, Ba Tau Fali Iha Be’e Matan,,,,,Kalan Jam 12.00  Kuru Be’e….






Nulaggol(Juliana)        Maugol deu etan (Ines)      Maugol deu masak (Terejina)
Lori to uma,no tau iha mapho
SUMA HO SELEK
TOLAK HO MACU
SUM HO SEKOL



Ema Nebe Mak Atu Kuru Be’e Lulik Maugol  Nia Mak,,,,,Nulagol,,,,,Kuru Tia Intrega Ba Maugol-Buigel Reprezente Ines Iha Suai, no Intrega  Fali  Maugol- Deu masak,Reprezente Terejina No Terejina Mak Lori Mai To Uma, molok atu to uma,sei lao tuir dalan nebe mak avo sira lao, no atu mai tur iha fatin nebe mak iha, depois atu tau osan 10 cent ida bocok oan ida iha Ama kiik sira nia kafe laran
Tiu Lemos halo kompletu ba lia fuan nebe mak sedauk kompletu…………………………??????

PARTE 9 :

KONABA KAKALUK
Komesa tuku hitu dadersan ketua adat sira iha mapho leten atu hari Ai-rin iha mapho leten,,,,,,hari ai-rin la bele kalan,labele, loro manas, so hari ai-rin ne’e, dadersan, tuku 0.7.00,,,,,,,,,,,,,,,,,,,TIU LEMOS HALO KOMPLETU BA…….????

Ba buka kakaluk iha luta hun tuir
Loron ba buka kakaluk maugol nia iha luta hun, molok atu sai uma,uja roupa tradisional,hatais lipa wain hira atu ba buka  kakaluk maugol nia,,,,
 lori kedang manu aman mean ida. No bua ho malus nebe tau Abil ne signifika katak, mane nian  no golo sena ida ne’e signifikatak feto nia, to’o iha fatin nebe mak oho manu fatin
Lori kedang osan $.10.cent nia no lari barak hanesan osan nota karik $.20.00 dolar nia, tanba hola kakaluk no rai kedan osan $ 0,10 cent
Antes kakaluk lori mai, Be’e lulik nebe kalan ba kuru ne’e ,dadersan lori mai tau iha mahfo leten
Depoin kakaluk ne lori mai  tau iha mapho leten,,,,no simu kakaluk ne Manu rua, Manu aman ida No Manu Inan ida atu simu Kakaluk,,,,,,,
Kakaluk  ho Be’e  lulik atu hatama ba Uma laran, simu kakaluk ho Be’e  ne’e Fahi Aman Boot ida no oho iha klaran ou Hima fana ho Hima mone galak noh nah Guhme(oho).
Hasae kakaluk ba uma kakuluk.
Lori manu aman ida mai oho iha Hima mone ho Hima Fana nia klaran
Hasae tia ba uma kakuluk leten,presija mak sei hatun no lori manu mean ida

,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,Tiu Lemos halo kompletu b alia fuan nebe mak  la to,o,,,,,,,,,, ???
Loke  Mah-fo ka tala ,tuir nia prosesu
Gambar

Loke mapho nia signifikado  kata,wainhira ba buka kakaluk no kuru be’e lulik, hare uluk konsidaun mapho nian, sekarik fatuk  Ai-rin nebe mak monu presija  hadia  uluk fatuk ka Ai-rin nebe mak monu ou Ai Rin Monu,tenke hadia fila fali,Atu Hadia mapho  bolu uluk ketua adat sira iha Tepa no mai tur hamotuk iha fatin mapho leten no tur ida-idak nia Fatin ,tuir kedas sasan nebe mak atu lori  mak iha kraik nee:
Lori Biti heran ida no lori buah ho malus abil ida e sena ida ne lori uluk sae ba leten, Bitine hane uluk ih mapho leten, Abil ho Golo Sena ida(abil ne tau iha talah mone bull oh Lai, Golo Sena  ba Talah fana gie  no lai.
 Uja  Roupa tuir kultura nebe mak avo sira uja,
Bua ho malus tau Abil ida  ka Golo sena
Lori manu aman Mean ida ho Manu inan mutin ida
Ketua adat sira sae  tia  mapho leten  tur ida-idak nia fatin nebe mak iha,no sira tur tia. Tuir kedang bua ho malus  no manu aman mean ida no manu mutin inan ida, lori tuir kedang, TAU KEDAN BUA HO MALUS


Depois sira ho lia fuan ida deit dehan, HADIA HINI LOI GIE,HINI KOEN GIE, HOLGOL TOPOL Gal-ONAL BI TEBE FOL GIE, Dehan ita ida ne’e kaer manu dadaun atu koa iha mapho leten no ,Dehan,,,,,,CIE BAHDI GINI  NOKAL HINI NAH LIOL, OLUN HINI NAH KAEh,GIE JOLOK HINA GOBUT. hotu tia lia fuan ida ne oho dadaun no koa tia nia kidun atu  hare manu nia, NOKAL HINI NAH LIU, OLUN HINI NAH KAE,GIE JOLOK HINA GOBUT.
Koa tia mane nia tuir kedan Feto nia hanesan mos ih liafuan sira ih letan ne



Manu sira ne tunu fali depois koa halo kiik oan  lori tua agua ida sae ba leten,haruka sira han manu ne
Hau husu tiu lemos,liafuan nebe mak hw sedauk hakerek,halo favor hakerek ba,,,no salah karik kurizi ba,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,?????

PARTE 10 :

LALIA GISIAN GIE
Fana Oto Deu No Mil Mam Kompletu No Molok Atu Sobu,
Lalia Gisian Gie Nah
Seogatal Deu Op
Morobul
Talogol Mual

PROSESU
Seogatal Deu Op, Lori Osan 10.Cent,Lalia Gisian Nia Okos
Lalia Premeiru Haruka Umalisan Morobul Mual, Lori Osan 10.Cent,Lalia Gisian Nia Okos
Lalia Premeiru Haruka Umalisan Talogol Mual, Lori Osan 10.Cent,Lalia Gisian Nia Okos

PARTE : 11

PROSESU SIRA NEBE MAK FOIN ATU TAMA UMA
Prosesu oinasa wainhira foin tama uma…………………….tiu lemos halo kompletu ba

PARTE 12 :

LULIK SIRA IHA UMA LARAN, HATUN NO HASAE FALI

PARTE 13.

HOLA FETO NO HOLA MANE
Tuir ita nia kultura, Mane sira hola feto, ou sosa kotu, feto ne, nia iha direitu tomak  atu sai sidadaun uma lisan maugol no nia jerasaun no ba jerasaun…. MAIBE ……???  Nia laiha direitu hela iha uma book ka uma kiik no laiha direitu tomak atu hein uma
Oan sai tur fali apa nia uma lisan……..hanesan ho No; 1 ne
Feto uma nain, wainhira mane seluk hola karik, atu sosa kotu nia.. LAIHA

PARTE 14
INAGURASAUN SUKU MAUGOL IHA TEPA
Inagurasaun uma lisan maugol

Prosesu inagurasaun ne tuir ita nia kultura ida-idak nian,nebe ho hanoin ida ne ketua adat maugol nian hatais tuir original beila sira lia nain sira mai tartisipa hotu iha inagurasaun ne’e,,,,

Ne ketua adat maugol nia lia menon








Komesa hahu inagurasaun uma lisan maugol iha Tepa ho nia Tema/ topiku nebe mak halao iha durante semana Rua nia laran mak tuir mai ne’e
Iha Loron  27 / 10/ 2014
Loke  Mah-fo ka tala ,tuir nia prosesu
Feto sira tau fos hamotuk ,tuir nia prosesu
Iha Loron 28/10 /2014
Inagurasaun uma lisan maugol

Iha Loron 29/10/ 2014
Hadia mah-foh

Kalan ba kuru be’e Luluik iha luta nia soring
Iha Loron 30-10 -2014
Komesa tuku hitu dadersan tau Ai-Rin ih mah-foh

Ba buka kakaluk iha luta hun tuir  nia  prosesu
Iha Loron  31/10/2014
Taka uma kakuluk
Deu Golo Tesi

Iha Loron  3/11/2014
Taka mapho

Iha Loron  4/11/2014
Hasae kakaluk ba uma kakuluk

Iha data 6/11/2014
Aiba sira tama
I omo tama

Iha Loron  7-11 -2014
Dil 4 Soka
Fahe bua malus matak malirin nia

Mau-Gol gie Dil 4 nah

Uma lisan mau-gol nia (Dil 4 nah)
1. Uma lisan Deu op
2. Morobul
3. Talogol Mual
4. Asigol

1. Maugol nia Aiba mak tuir mai ne’e
Ita nia Aiba mak Uma lisan Silibau.
Significa katak Ita Avo feto ba tur iha Uma lisan Silibau.




2. Ita nia Aiba mak Uma lisan Tala-Gatal
Significa katak.
Ita Maugol tula Nia Lori Adat.

3. Talogol
Significa katak.
Ita Nia Avo Mané Mak tur iha Uma Lisan Talogol.

4.Lakubele
Significa katak.
Ita Mak Haruka Nia tur iha Opa Hollak.


Mau Gol Gomo nah ;

Maugol Gomo Fana ,
1. uma lisan NULAGOL
Maugol Gomo Mone nah 
 2. Uma Lisan Mane Hitu

Komentar

Postingan populer dari blog ini

SURAT KONTRATO FA’AN NO SOSA

KARTA DEKLARASAUN PRONTU ATU SERVISU

KARTA DEKLARASAUN PRONTU ATU SERVISU